Tia UV là gì ? Cách phòng tránh tia UV gây hại cho cơ thể

02:53 17/5/2022

Với đặc thù là nước nhiệt đới, Việt Nam nhận được lượng ánh sáng lớn và cường độ mạnh từ mặt trời. Điều này đồng nghĩa với cường độ tia UV cao, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và làn da. Vậy tia UV là gì? Tia UV hoạt động như thế nào? Làm sao để phòng tránh tia UV hiệu quả? Cùng tìm hiểu trong bài viết này với Canifa nhé.

undefined

Ánh sáng mặt trời chiếu xuống được chia làm 3 nhóm chính dựa trên độ dài của bước sóng, gồm tia hồng ngoại, ánh sáng có thể nhìn thấy bằng mắt thường, và cuối cùng là tia UV. Tia UV - Ultraviolet hay còn gọi là tia tử ngoại, tia cực tím là một loại bức xạ điện từ. Bức xạ điện từ này đến từ mặt trời và được truyền dưới dạng sóng hoặc hạt ở các bước sóng và tần số khác nhau. Tia cực tím (UV) nằm trong dải phổ EM giữa ánh sáng nhìn thấy và tia X. Nó có tần số khoảng 8 × 1014 đến 3 × 1016 chu kỳ mỗi giây, hoặc hertz (Hz) và bước sóng khoảng 380 nanomet (1.5 × 10−5 inches) đến khoảng 10 nm (4 × 10−7 inches).

Tia UV là gì
Tia UV là gì

Tia UV có 3 loại, với những mức độ ảnh hưởng khác nhau:

Trong các nghiên cứu ảnh hưởng của tia cực tím lên sức khỏe con người và môi trường, thì phổ của tia cực tím chia ra làm 3 phần:

- Tia UVC: Có bước sóng trong khoảng từ 100 đến 280 nm (nanometer). Đây là vùng tia UV có năng lượng cao nhất.

- Tia UVB: Vùng bức xạ này có bước sóng dài hơn một chút (khoảng 280 đến 315 nm) và năng lượng thấp hơn vùng tia UVC.

- Tia UVA: Vùng tia này gần với vùng ánh sáng nhìn thấy, có năng lượng thấp hơn vùng tia UVB và UVC (có bước sóng nằm trong khoảng 315 đến 380 nm).

Nhìn chung, tất cả các loại bức xạ UV đều có khả năng gây hại cho sức khoẻ và làn da, nhưng mỗi loại lại ảnh hưởng theo một cách khác nhau. Tia UVA, chiếm 95% bức xạ đến bề mặt trái đất, gây ra nếp nhăn, đốm nắng và các dạng lão hóa sớm khác. Ngoài ra, chúng cũng có liên quan mật thiết đến bệnh ung thư da. Tia UVB ảnh hưởng đến lớp trên cùng của da, nên gây ra hầu hết các vết cháy nắng. Mặc dù tia UVA và UVB có nguy cơ gây hại tới làn da mạnh mẽ nhất, nhưng UVC mới là loại bức xạ UV nguy hiểm nhất. 

undefined undefined

Ánh sáng mặt trời là nguồn bức xạ UV chính. Trong đó, 95% bao gồm tia UVA và 5% còn lại bao gồm tia UVB. Do sự thay đổi trong cấu trúc và khí hậu của Trái đất, các khu vực khác nhau trên Trái đất phải chịu bức xạ UV cường độ cao hơn vào những thời điểm khác nhau. Đặc biệt, bức xạ tia cực tím mạnh nhất ở gần đường xích đạo, với độ cao lớn, và vào ban ngày (chủ yếu từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều). Tia UV cũng có thể xuyên qua lớp mây che phủ vào những ngày không có ánh nắng mặt trời.

undefined

Giường và buồng tắm nắng là nguồn chủ yếu phát ra tia UVA nhân tạo, chúng có thể dẫn đến những tác hại tương tự do bức xạ UV phát ra từ mặt trời. Nhưng nguy hiểm hơn, giường tắm nắng không cung cấp ngay cả những lợi ích cơ bản nhất mà ánh sáng mặt trời mang lại, vì chúng không thể cung cấp vitamin D. Vậy nên, việc sử dụng giường tắm nắng trong thời gian dài là rất nguy hiểm. Tia UV nhân tạo còn được tìm thấy trong các phương pháp điều trị bệnh về da như bệnh chàm và bệnh vẩy nến, cũng như một số loại ung thư da. Ngoài ra, những ứng dụng của đèn đen như thu hút côn trùng, chiếu sáng tác phẩm nghệ thuật cũng phát ra tia UV. 

undefined

Trong ba loại: UVA, UVB và UVC, chúng ta sẽ không cần lo lắng và cũng được nghe ít cảnh báo về tia UVC, vì chúng bị khí quyển trái đất chặn lại. Còn tia UVA và UVB tuỳ vào mức độ và chất lượng của lớp cản phá, mà chúng có thể “xâm nhập” để gây hại cho làn da và sức khỏe của bạn.

Tia UV xuyên qua kính
Tia UV xuyên qua kính

Theo Hiệp hội Tia cực tím Quốc tế, 1 số loại cửa kính cửa tiêu chuẩn như cửa kính gia đình, cửa kính xe oto, cửa kính máy bay,... có thể chặn lại gần như 100% tia UVB và UVC nhưng vẫn cho phép tia UVA đi qua dễ dàng. Một nghiên cứu được báo cáo trên New York Times cho thấy 74% số người tại phòng khám ung thư da có khối u ở phía lái xe của cơ thể, điều này cho thấy có thể có mối liên hệ giữa thời gian lái xe dưới ánh nắng mặt trời và việc phát triển ung thư da.

Ngoài những lớp màng trong suốt dễ nhìn thấy như kính, tia UVA còn có thể xuyên qua tường, bê tông, những lớp vải chống nắng thông thường, hay thậm chí tia UVA còn có thể “đánh bật” lớp kem chống nắng yếu ớt để gây hại làn da. Đặc biệt nguy hiểm, trong những ngày trời mát mẻ, bạn không nhìn thấy ánh mặt trời thì tia UVA vẫn có thể xuyên qua mây, mưa, sương mù để “tiếp cận” làn da của bạn.

undefined

Tia UV gây tổn thương hệ thống miễn dịch

Việc tiếp xúc quá nhiều với tia UV có thể ngăn chặn hoạt động có lợi của hệ thống miễn dịch cơ thể và ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ tự nhiên của da. Da sẽ kích hoạt hệ thống phòng vệ chống lại những tác nhân gây hại từ bên ngoài như ung thư, nhiễm trùng,... Tuy nhiên, nếu bạn phơi nhiễm quá mức với tia cực tím, hệ miễn dịch có thể bị suy yếu, làm giảm khả năng bảo vệ cơ thể khỏi những “kẻ thù” từ bên ngoài.

Tia UV gây ung thư mắt

Mỗi năm có khoảng 16 triệu người trên thế giới bị mù do thủy tinh thể mất đi độ trong suốt. Các ước tính của WHO cho thấy có tới 20% trường hợp đục thủy tinh thể có thể do tiếp xúc quá mức với bức xạ UV. Ngoài ra, các dạng ung thư mắt khác nhau cũng được cho là bắt nguồn từ việc tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mặt trời. 

Tia UV gây hại đến da

Các tác động tức thời của tia UV lên da bao gồm: viêm da cháy nắng (ban đỏ), sạm da và ức chế miễn dịch tại chỗ hoặc toàn thân. Tiếp xúc lâu dài với chiếu xạ tia cực tím dẫn đến ức chế miễn dịch, gây lão hoá sớm và hình thành ung thư da. 

Tia UV gây hại đến da
Tia UV gây hại đến da

Lão hóa da sớm sẽ biểu hiện sau một thời gian phơi nhiễm âm thầm với tia UVA (loại tia cực tím có bước sóng dài, xuyên qua lớp vải, cửa kính và tác động lên da). Lão hóa da bình thường là quy luật tự nhiên, tuy nhiên có đến 90% người bị lão hóa da sớm là do tác động của tia cực tím, ánh nắng mặt trời. 

Hầu hết các bệnh ung thư da là kết quả của việc tiếp xúc với tia UV trong ánh sáng mặt trời. Cả ung thư tế bào đáy và tế bào vảy (loại ung thư da phổ biến nhất) đều có xu hướng phát hiện trên các bộ phận tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và sự xuất hiện của chúng thường liên quan đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời lâu dài. Nguy cơ mắc ung thư hắc tố, một loại ung thư da nghiêm trọng hơn nhưng ít phổ biến hơn, cũng liên quan đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Ung thư da cũng có liên quan đến việc tiếp xúc với một số nguồn tia UV nhân tạo.

undefined

Sử dụng Kem chống nắng chống tia UV

Kem chống nắng là một bộ lọc ngăn chặn tia UV tiếp xúc với da. Không nên sử dụng kem chống nắng như một cách kéo dài thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Loại kem chống nắng có chỉ số SPF càng cao thì khả năng bảo vệ da khỏi tia UV càng tốt. Cụ thể, với mỗi chỉ số SPF sẽ có tác dụng bảo vệ da chống tia UVB dưới ánh nắng như sau:

  • Chỉ số SPF 2: có khả năng bảo vệ da là 50%.
  • Chỉ số SPF 15: có khả năng bảo vệ da lên tới 94%.
  • Chỉ số SPF 30: có khả năng bảo vệ da là 97%.
  • Chỉ số SPF 50: có khả năng bảo vệ da là 98%.
  • Chỉ số SPF 100: có khả năng bảo vệ da khỏi tia UV cao nhất là 99%

Tuy rằng kem chống nắng có chỉ số SPF càng cao thì khả năng chống nắng càng tốt, nhưng bạn cũng không nên lựa chọn sản phẩm có chỉ số SPF quá cao, bởi nó sẽ gây kích ứng da. Thông thường, bạn chỉ nên lựa chọn sản phẩm có chỉ số SPF 30 hoặc SPF 50.

Lựa chọn áo chống nắng chống tia UV chất lượng 

Khi bạn ra nắng, bạn nên mặc áo chống nắng có chất lượng đạt chuẩn để có được hiệu quả cản tia UV tối đa. Một số tiêu chí để lựa chọn áo chống nắng chất lượng gồm: chỉ số chống nắng, chất liệu áo, khả năng che chắn.

undefined

Nếu như SPF (Sun Protection Factor) là chỉ số đánh giá cho kem chống nắng thì UPF (Ultraviolet Protection Factor) là chỉ số được dùng trong ngành may mặc để đo độ che chắn tia tử ngoại của chất liệu. Những loại vải của áo chống nắng có chỉ số UPF của chất liệu càng cao thì mức độ chặn tia UV càng lớn. Chất liệu là yếu tố lớn nhất tác động đến khả năng chống nắng của áo. Màu sắc của áo cũng liên quan đến chỉ số UPF. Những tông màu đậm như đỏ, đen, hoặc xanh nước biển sẽ hấp thụ nhiều tia UV hơn gam màu nhạt như màu trắng hay pastel. Một chiếc áo phông cotton trắng hàng ngày có UPF chỉ khoảng 5. Theo nguyên tắc chung, màu sắc của áo chống nắng càng đậm thì càng có khả năng bảo vệ tốt hơn, tuy nhiên cũng mang lại cảm giác nóng bức hơn do mức độ nhiệt hấp thu lớn.

Chỉ số chống tia UV của áo chống nắng
Chỉ số chống tia UV của áo chống nắng

Mua áo chống nắng: Nữ / Nam / Bé gái / Bé trai

undefined

Bên cạnh đó, các loại sợi tổng hợp và bán tổng hợp như polyester hoặc rayon là những lựa chọn tốt nhất để chống nắng, cũng như các loại vải dày, nặng, dệt chặt như len, denim hoặc vải nhung. Vải cotton, lụa hay các loại vải mỏng hơn dễ cho ánh sáng đi qua sẽ không có khả năng chống nắng tốt.

undefined

Hãy lưu ý cả thiết kế với khả năng che phủ lớn, có mũ rộng dệt chặt và tay áo dài. Kích thước áo vừa vặn với cơ thể sẽ tạo điều kiện cản nắng tốt nhất. Kết hợp áo chống nắng cản tia UV cùng với một số phụ kiện chống nắng khác như kính râm, khẩu trang và kem chống nắng sẽ nâng cao tối đa hiệu quả chặn tia tử ngoại tác động lên da. 

Lựa chọn thêm phụ kiện chống nắng

Kính râm ngăn tia UV rất quan trọng để bảo vệ vùng da xung quanh mắt, cũng như chính đôi mắt của bạn. Kính râm lý tưởng phải ngăn chặn từ 99% đến 100% tia UVA và UVB. Kính râm có gọng lớn và bao quanh có nhiều khả năng bảo vệ mắt bạn khỏi ánh sáng chiếu vào từ các góc độ khác nhau. Một số nhãn hiệu kính mắt và kính áp tròng hiện nay cũng cung cấp khả năng bảo vệ khỏi tia UV. Kính có nhiều hình dạng và kích cỡ, và các thấu kính nhỏ hơn sẽ bao phủ và bảo vệ các khu vực nhỏ hơn. Lưu ý, kính áp tròng không bao phủ toàn bộ mắt và các vùng xung quanh, vì vậy chúng không đủ khả năng bảo vệ mắt khi sử dụng một mình.

Chế độ ăn uống hỗ trợ cản tia UV

Trang Everydayhealth đã chỉ ra rằng một chế độ ăn lành mạnh sẽ giảm nguy cơ ung thư da và các dấu hiệu lão hóa. Một số thực phẩm giúp chống lại tia UV hiệu quả là: Cà chua chín đỏ với hàm lượng chất lycopene cao - một chất chống oxy hóa giúp bảo vệ làn da của bạn khỏi tác động của ánh nắng mặt trời. Trà xanh giàu axit tannic giúp làm dịu vết bỏng nóng. Ngoài ra, nó có thể bảo vệ cơ thể khỏi tia UV, tăng cường miễn dịch và giảm viêm, do vậy có tác dụng như một SPF tự nhiên. Và cá hồi với nguồn axit béo như omega có tính chất chống oxy hóa và chống viêm giúp da tươi trẻ và chống lại các bệnh về da do tia cực tím.

Tóm lại, để bảo vệ da toàn diện khỏi tia UV, bạn cần hiểu đúng về tia UV cũng như phối hợp nhiều cách thức bảo vệ khác nhau. Một trong số đó, quan trọng nhất là chọn được loại áo chống nắng phù hợp, đây được coi là lớp bảo vệ da mạnh mẽ nhất trước những tác động của tia UV. 

Trên thị trường, có rất nhiều loại áo chống nắng với kiểu dáng, mẫu mã khác nhau, nhưng vừa đạt chuẩn các tiêu chí chống nắng, vừa nhẹ, thoáng và giá tiền vừa phải thì Canifa là nhãn hàng đi đầu và được yêu thích nhất. 

Đăng ký nhận bản tin
Cùng Canifa Blog cập nhật những thông tin mới nhất về thời trang và phong cách sống.